Niezwykle ważnym aspektem postępowania terapeutyczno – pielęgnacyjnego po udarze, jest zapobieganie odleżynom oraz wygórowanym, niepożądanym odruchom poprzez odpowiednie pozycje ułożeniowe pacjenta. Ma to szczególne znaczenie w przypadku pacjentów leżących i nieprzytomnych przed dłuższy okres czasu. Warto zapoznać się z pozycjami ułożeniowymi oraz ich zastosowaniem.
Pozycje ułożeniowe stosuje się, aby ograniczyć miejscową martwicę tkanek, spowodowaną ograniczeniem przepływu krwi. Odpowiednie ich dobranie i częstotliwość zmieniania zapewnia odciążenie punktów, w których jest najcieńsza granica między kością, a skórą. Dzieje się tak, ponieważ ucisk najczęściej występuje pomiędzy wypukłościami kostnymi, a powierzchnią, z którą pacjent ma styczność.
————————
SPRAWDŹ PROGRAM REHABILITACJI PO UDARZE MÓZGU.
————————
Innymi zaletami odpowiedniego układania pacjenta jest torowanie prawidłowej percepcji ciała ( tzn. określenia jego pozycji w przestrzeni ), która mogła zostać znacznie zaburzona w wyniku udaru. Odpowiednie dobranie poduszek i klinów pozwala nadać pacjentowi poczucie bezpieczniej pozycji ciała w przestrzeni i zagwarantować optymalną stymulację czuciową ( tzw. sensoryczną ). Zmian pozycji powinno się dokonywać średnio co 2 do 4 godzin.
Pozycje ułożeniowe dobierane są tak, aby wspomagały odpowiednie napięcie mięśniowe. Jest to ważne, ponieważ zbytnie stymulowanie danej grupy mięśniowej poprzez ułożenie ciała, może pobudzać wygórowane napięcie mięśni będące ich odruchową reakcją na rozciąganie, ucisk lub inny bodziec.
W przypadku udarów wyróżniamy trzy główne pozycje ułożeniowe:
- na stronie bezpośrednio porażonej,
- na stronie pośrednio porażonej,
- na plecach.
Zostaną one przedstawione poniżej, jednak należy zaznaczyć, że każda z nich może zostać w pewnym stopniu zmodyfikowana w celu dostosowania jej do pacjenta, otoczenia, posiadanych klinów, poduszek lub koców. Dokonane modyfikacje nie powinny jednak wykluczać wyżej wymienionych, głównych założeń pozycji ułożeniowych.
Ułożenie na boku bezpośrednio porażonym
Powierzchnia, na której ułożony jest udarowiec ( najczęściej będzie to zapewne materac przeciwodleżynowy ) powinna utrzymywać kręgosłup w linii prostej. Głowa znajduje się na poduszce, umożliwiającej utrzymanie tej inii.
Dla zapewnienia pacjentowi po udarze poczucia bezpiecznego ułożenia ciała w przestrzeni, a także stymulacji receptorów dotyku, pod udami i za plecami powinny znajdować się kształtki lub coś innego, wykonanego z solidnego materiału.
Obie kończyny dolne zgięte w stawach kolanowych i biodrowych pod kątem 90 stopni. Między nimi znajduje się miękki materiał, który złagodzi wzajemny nacisk punktów kostnych. Podobnie w przypadku stawów skokowych.
Bezpośrednio porażona kończyna górna zgięta i zrotowana w stawie ramiennym pod kątem 90 stopni. Łokieć lekko ugięty, przedramię ułożone na poduszce.
W dłoni można położyć zwinięty bandaż, jeśli nie wywołuje to wygórowanego odruchu chwytnego, czyli nie zacznie się gwałtownie zaciskać w reakcji na dotyk materiału.
Możliwe jest też ułożenie na boku bezpośrednio porażonym w wariancie z wyprostowaną bezpośrednio porażoną kończyną dolną i górną, jeżeli nie wywołuje to niepożądanych reakcji.
Ułożenie na boku pośrednio porażonym
Podobnie jak w poprzedniej pozycji, powierzchnia powinna utrzymywać kręgosłup w linii prostej. Głowa znajduje się na poduszce, umożliwiającej utrzymanie tej inii.
Bezpośrednio porażona kończyna ułożona jest na odpowiednich poduszkach lub kształtkach, równolegle do powierzchni, na której leży udarowiec, zgięta w stawie barkowym pod kątem około 90 stopni.
Kończyna dolna ułożona na poduszce na tyle wysoko, aby nie leżała w zbytnim przywiedzeniu, nieznacznie zgięta w stawach biodrowym i kolanowym.
Również i w tym ułożeniu, za plecami powinna znaleźć się kształtka lub solidna poduszka, dla zapewnienia pacjentowi po udarze poczucia bezpiecznego ułożenia ciała w przestrzeni, a także stymulacji receptorów dotyku.
Wariant 1
Ułożenie na plecach
WARIANT 1: Na wstępnie należy nadmienić, że w przypadku układania pacjenta po udarze na plecach, należy zwrócić uwagę na jego reakcje, ponieważ z dwóch różnych stron ciała może on dostawać zupełnie odmienne informacje sensoryczne, co może prowadzić do niepożądanych reakcji. Dlatego trzeba zwrócić uwagę, czy w tego typu ułożeniach nie pojawiają się zbytnie napięcia i pobudzenie psychoruchowe.
Tułów i głowa ułożone wysoko na poduszkach.
Poduszki i kształtki mają zapewnić lekkie zgięcie w stawach biodrowych i kolanowych.
Wariant 2
WARIANT 2: Innym wariantem ułożenia na plecach jest pozycja, w której porażona kończyna ułożona jest na poduszce w w lekkim odwiedzeniu, pod podudziami natomiast podłożona jest poduszka, dzięki której uzyskujemy lekkie zgięcie w stawach kolanowych i biodrowych.
Podsumowując, pozycje ułożeniowe mają do odegrania pewną rolę we wczesnym postępowaniu rehabilitacyjno – pielęgnacyjnym. Ich zadaniem jest pomoc w ograniczeniu niepożądanych reakcji odruchowych i zapobieganiu odleżynom. Jeżeli pojawią się niepożądane reakcje bólowe i wyraźne próby uniknięcia przez pacjenta pozycji, bardzo wzmożone napięcia, nie należy udarowca przymuszać do ich przyjęcia i egzekwować ich na siłę. Należy także bezwzględnie wziąć pod uwagę wszelkie potencjalne przeciwwskazania do ułożenia w danej pozycji, jeśli takowe się pojawią.
Bibliografia:
1. Benedikt Bömer, “PNF w Neurologii”, Kraków 2013
2. Anna Kiss Feherne, “NDT Bobath dla dorosłych”, Warszawa 2011
3. “Usprawnianie po udarze mózgu”, Elipsa-Jaim s.c. , Kraków 2004
4. “Metoda NDT-Bobath w neurorehabilitacji osób dorosłych”, PZWL, Warszawa 2012
Autor: Paweł Powęzka