W większości przypadków rehabilitacja zostaje rozpoczęta już na oddziale neurologicznym, gdzie podejmowane są pierwsze próby doprowadzenia pacjenta do pozycji siedzącej. Jeżeli nie jest to możliwe ze względu na powstałe w wyniku udaru deficyty, stosuje się często rehabilitację tzw. przyłóżkową, której elementem jest profilaktyka przeciwodleżynowa i przeciwzakrzepowa. Jeśli pacjent zostanie wypisany ze szpitala w stanie leżącym i trafi pod opiekę osób bliskich, warto zapoznać się z pozycjami ułożeniowymi, które opisane są w poradniku „Zapobieganie przykurczom i odleżynom”.
Aby zapobiec unieruchomieniu, w ramach profilaktyki przeciwodleżynowej oraz przeciwzakrzepowej, rehabilitacja często jest wdrażana już na oddziale neurologicznym pod ścisłą opieką lekarza prowadzącego. Monitorowane są przy tym funkcje życiowe, choćby takie jak wzrost ciśnienia tętniczego przy wysiłku fizycznym. To po ilu dniach od przyjęcia pacjent zostanie poddany rehabilitacji, ściśle związane jest z różnego rodzaju parametrami, na które wpływ ma ogromna ilość czynników. Dlatego lekarz monitorując funkcje życiowe, decyzję o rehabilitacji podejmuje indywidualnie dla każdego pacjenta.
SPRAWDŹ SPECJALISTYCZNY TURNUS PO UDARZE MÓZGU W OŚRODKU NORMAN
Część pacjentów z oddziału rehabilitacji wychodzi o własnych siłach, część niestety pozostaje leżąca i wymaga pilnej rehabilitacji utraconych funkcji. To ile trwa rehabilitacja uzależnione jest od wielu czynników. Przytaczamy je w poradniku „Ile trwa rehabilitacja po udarze mózgu?”.
Proszę pamiętać, że stan funkcjonalny pacjenta od moment przyjęcia na oddział może zmienić się diametralnie do czasu wypisu. W większości przypadków na szczęście na lepsze. Gdy życiu nie zagraża już bezpośrednie niebezpieczeństwo, lekarz zazwyczaj wydaje zgodę na podjęcie rehabilitacji.
Szybkie wdrożenie rehabilitacji lepiej aktywizuje pacjenta w jego dalszym usprawnianiu, wpływa także pozytywnie na motywację do dalszej pracy nad sobą.
Jednym z podstawowych celów szybkiego usprawniania jest zapobieganie potencjalnym powikłaniom wynikającym ze zbyt długiego unieruchomienia chorego, a są to najczęściej:
- powstające patologiczne wzorce ruchowe,
- przykurcze,
- problemy pulmonologiczne
- problemy psychologiczne wynikające z poczucia niemocy i nieprzydatności chorego.
Początkowa faza rehabilitacji koncentruje się na podstawowych funkcjach. Pacjenci często mają problemy z połykaniem pokarmu, obniżona jest u nich wydolność oddechowa. Oprócz standardowej rehabilitacji neurologicznej istotne jest więc wdrożenie rehabilitacji neurologopedycznej. Neurologopeda zajmie się zaburzeniami funkcji oralnych. Problemy z połykaniem niosą za sobą cały szereg konsekwencji. Mogą doprowadzić do niedożywienia i osłabienia całego organizmu, co wydłuży i obniży jakość procesu rehabilitacji.
Bardzo ważne jest jak najczęstsze, co 2-3 godziny, zmienianie pozycji ułożeniowych pacjenta. Osłabiamy w ten sposób proces kształtowania się patologicznych wzorców ruchowych oraz mamy wpływ na kształtowanie napięć mięśniowych. Ma to bardzo istotne znaczenie w dalszej rehabilitacji, niestety często zaniedbuje się ten etap, co zwiększa ryzyko niedowładów kończyn.
Początkowa faza rehabilitacji koncentruje się na uczeniu pacjenta, jeśli to konieczne, wszystkich ruchów. Nauce samodzielnego siedzenia, obracania się na boki, utrzymywania pozycji siedzącej, wstawania, stawiania kroków. Wczesna pionizacja jest niezmiernie ważna. Oczywiście o jej rozpoczęciu decyduje zawsze lekarz. Pacjenci, którzy są wcześnie pionizowani mają w późniejszym etapie mniejsze problemy z patologicznym, wzmożonym napięciem mięśniowym oraz przykurczami.
Szczególnie w pierwszym etapie rehabilitacji bardzo ważne są zasady, których należy przestrzegać, aby nie pogarszać stanu chorego:
- nie ciągniemy za kończyny – porażone-mięśnie tych kończyn są bardzo słabe, dodatkowe rozciąganie może doprowadzić do niebezpiecznego podwichnięcia stawu;
- o ile to możliwe starajmy się, aby pacjent spożywał posiłki w pozycji siedzącej, a nie leżącej czy półsiedzącej, gdyż to może bardzo utrudniać przełykanie;
- pacjent nie powinien korzystać ze szpitalnych podciągów przyłóżkowych, gdyż to zaburza prawidłową pracę mięśni i pretenduje do niewłaściwych nawyków ruchowych i przeciążeń aparatu ruchu.
- kończyna górna porażona nie powinna biernie zwisać – jej ciężar plus siła grawitacji zaburzają aparat stawowy barku – torebkę, więzadła, nerwy i same mięśnie.
W początkowej fazie rehabilitacji pacjent może używać materaca przeciwodleżynowego, ale kiedy nauczy się zmieniać pozycje, materac taki należy odstawić, aby nie przyzwyczajać pacjenta do zbyt długiego przebywania w jednej tylko pozycji, co w konsekwencji zaburza orientację w przestrzeni i pogłębia problemy percepcyjne.
Bardzo istotna jest rehabilitacja pulmonologiczna pacjenta, jako profilaktyka zapalenia oskrzeli lub nawet gorszych powikłań, jak zapalenie płuc. Na pierwszym etapie należy często oklepywać plecy pacjenta, aby nie dopuścić do zalegania wydzieliny. Zmiana pozycji ułożeniowych oraz pionizacja także są doskonałą profilaktyką potencjalnych zapaleń układu oddechowego.
Po epizodzie udaru należy mieć na względzie, że każdy proces rehabilitacji przebiega inaczej w odniesieniu do konkretnego pacjenta. Plastyczność kompensacyjna mózgu, na której bazuje rehabilitacja, czasem powoduje spektakularne efekty w odzyskiwaniu sprawności przez pacjenta. Innym razem ten proces jest zdecydowanie wolniejszy i bardziej długotrwały. Wszystko zależy od lokalizacji oraz rozległości uszkodzenia mózgu, a także czasu jaki upłynął od chwili wystąpienia pierwszych objawów do interwencji lekarskiej.
Pierwsze miesiące po doznaniu udaru są okresem kluczowym. To czas, kiedy pacjent tworzy wzorce ruchów wg których będzie funkcjonował na dalszym etapie życia. Należy jednak pamiętać, że człowiek usprawnia się przez cały czas. Systematyczna rehabilitacja wpływa na poprawę funkcjonowania chorego i zdobywania przez niego nowych umiejętności ruchowych i funkcjonalnych przez całe jego życie. Nie zmienia to faktu, że w pierwszym roku powinniśmy zrobić wszystko, aby w ramach intensywnej rehabilitacji uzyskać jak największą poprawę. Pacjent powinien być usprawniany 5-6 dni w tygodniu, aby zmaksymalizować efekty prowadzonej rehabilitacji.
Do naszego ośrodka rehabilitacji trafiają pacjenci, którzy są nawet kilka lat po zdarzeniu udarowym lub po kilku udarach. Nie oznacza to, że nie mają szans na usprawnienie, bo przykładowo minął już rok lub dwa lata. Nasze doświadczenie pokazuje, że nawet u pacjentów po 5 latach od udaru, mogą nastąpić pozytywne zmiany w kontekście lepszej sprawności motorycznej.
SPRAWDŹ SPECJALISTYCZNY TURNUS PO UDARZE MÓZGU W OŚRODKU NORMAN