Rozpoczęcie rehabilitacji jest możliwe tylko jeśli stan pacjenta będzie uznany za stabilny. Mam tu na myśli brak bezpośredniego zagrożenia życia. Sam proces usprawniania pacjenta różni się w zależności od tego, czy doszło do udaru niedokrwiennego, czy krwotocznego. Istnieje także szereg innych czynników, które mają bezpośredni wpływ na postępowanie terapeutyczne.
Czynniki, które mają wpływ na postępowanie terapeutyczne to m.in. rozległość udaru, lokalizacja ognisk uszkodzenia mózgu, objawy psychopatologiczne, zaburzenia poznawcze, zespół patologicznego zaniedbywania, afazja, schorzenia serca, sprawność pacjenta przed udarem.
————————
SPRAWDŹ PROGRAM REHABILITACJI PO UDARZE MÓZGU.
————————
Rehabilitację należy wdrażać jak najszybciej!
Niektórym może wydawać się, że rehabilitacja to tylko ćwiczenia z przyrządami, nauka chodzenia po schodach itp. Owszem, jednak to tylko ułamek tego, co profesjonalny fizjoterapeuta wykonuje z pacjentem po udarze. Najczęściej pacjenci pytają w ten sposób:
„Ale jak mój małżonek ma być rehabilitowany skoro leży w łóżku, ledwo oddycha i nie może ruszyć ręką ani nogą bezpośrednio dotkniętą porażeniem?„
W odpowiedzi na to tak często zadawane pytanie odpowiadam:
„Istnieje wczesna rehabilitacja po udarze, która przygotowuje do pionizacji czynnej, nauki chodu oraz ćwiczeń koordynacyjno-równoważnych.”
Zadaniem fizjoterapeuty w pierwszych godzinach po udarze jest zastosowanie metod kinezyterapeutycznych w celu wsparcia profilaktyki powikłań płucnych i zakrzepowych. Pacjent zostaje poddany terapii, która ma za zadanie zapobiegać zaburzeniom oddechowym i innym powikłaniom wynikającym z początkowego unieruchomienia, takich jak:
odleżyny, zakrzepica żył głębokich, obrzęki limfatyczne przykurcze stawowe (odpowiednie pozycje ułożeniowe ciała pacjenta w łóżku*).
Terapeuta powinien również zadbać o odbudowę czucia powierzchownego stosując ćwiczenia sensomotoryczne, masaże, stosując w terapii różnego rodzaju bodźce czuciowe, w tym i termiczne bodźce, które często bywają zaburzone. Wszystko to zależy indywidualnie od potrzeby pacjenta, a czynniki warunkujące tej zależności zostały wymienione wcześniej.
Wskazówki ułożenia pacjenta w łóżku:
Pozycja na plecach:
Kończyna górna w odwiedzeniu w stawie ramiennym, zgięta w stawie łokciowym pod kątem 90-120 stopni, nadgarstek w zgięciu grzbietowym 15 stopni, w dłoni miękki wałek, a kciuk wyprostowany i odwiedziony. Kończyna dolna w lekkim odwiedzeniu i niewielkiej rotacji wewnętrznej, staw kolanowy lekko ugięty, stopa ustawiona w zgięciu grzbietowym.
Do utrzymania takiego ustawienia ciała pacjenta pomocne będą: wałki, koce, poduszki, ręczniki.
Te wskazówki sprawdzą się u pacjenta z wiotkim porażeniem inaczej sytuacja będzie wyglądać u pacjenta ze wzmożonym napięciem mięśniowym. W tej sytuacji trzeba będzie zająć się terapią normalizującą napięcie mięśniowe, np. przez poprzeczną mobilizację tkanek miękkich. To oczywiście tylko przykłady.
Pacjent powinien być układany na boki na łóżku. Również na bok bezpośrednio objęty porażeniem. Powrót czucia powierzchownego i głębokiego może być połączony z permanentnym bólem. Jest on określany przez pacjentów jako mrowienie, szczypanie, pieczenie, rozrywanie lub przechodzące prądy. Jest to dobry znak oznaczający powrót czucia. Podczas prawidłowo prowadzonej dalszej rehabilitacji neurologicznej, stosując np. koncepcję NDT Bobath, PNF, ćwiczenia czynne w podporach porażonej strony, dolegliwości z czasem mijają, natomiast funkcja porażonej strony, zazwyczaj, bo nie zawsze, powoli wraca (wymienione czynniki mające wpływ na postęp terapii j.w.).
Cel pozycji ułożeniowych pacjenta:
- stymulują do rozkładu napięcia mięśniowego zbliżonego do najbardziej prawidłowego
- zapobiegają nadmiernemu rozciąganiu danych grup mięśniowych
- lub zapobiegają powstawaniu przykurczy w innych grupach mięśniowych.
Poprawne układanie pacjenta powinno być realizowane przez całą dobę. Jest to niezwykle ważne i zapobiega patologicznemu ustawieniu ciała pacjenta w późniejszych etapach rehabilitacji.
Kinezyterapia ma za zadanie oprócz pobudzenia układu mięśniowego i krążeniowego także pobudzenie układu nerwowego, który jest niezwykle ważny. Układ nerwowy należy do bardzo plastycznych tkanek, dlatego jeśli część komórek nie może pełnić swojej funkcji, powstają nowe „zastępcze” połączenia nerwowe.
Fizjoterapeuta wykorzystując wiedzę, doświadczenie i zdobyte narzędzia w postaci m.in. różnego rodzaju kursów, stara się, by wykształcić tych połączeń jak najwięcej, a także żeby były jak najbardziej zbliżone do tych fizjologicznych. Wszystko sprowadza się do wprowadzenia w początkową, częściową pionizację, czyli uzyskanie pozycji siedzącej ze spuszczonymi nogami. Przygotowania te polegają na stymulacji odruchu postawnego, kontroli własnej osi ciała i ruchów wokół tej osi. Dlatego należy działać szybko i prawidłowo by zapobiec wytwarzaniu się nowych patologicznych odruchów!
Kompleksowa rehabilitacja jest kluczem do osiągnięcia możliwie najlepszych efektów. Proszę również pamiętać, że rehabilitacja neurologiczna to bardzo żmudny proces i nie zawsze zastosowanie najlepszych metod warunkuje otrzymanie spektakularnych efektów w krótkim czasie. Niestety pewnych postępów nie da się określić. Ważne jest zaplanowanie terapii i czynne zaangażowanie najbliższych pacjenta w postępowanie terapeutyczne. Również wiedza rodziny na temat tej przypadłości chorobowej jest niezbędna, by odróżnić, czy odczucia pacjenta warunkują na postępie czy nie.
————————
SPRAWDŹ PROGRAM REHABILITACJI PO UDARZE MÓZGU.
————————
Ważne jest, aby zrozumieć potrzeby pacjenta i pomagać, a nie szkodzić w terapii. Zaszkodzić można np. wykazując brak zrozumienia dla pacjenta, który wymaga porady psychologa. Pacjent może mieć obniżone poczucie wartości lub depresje. Należy uczyć go samoobsługi i dopingować w samodzielności. Przede wszystkim nie wyręczać w codziennych czynnościach samoobsługowych – dla pacjenta to również terapia. Na postęp w tym aspekcie będzie mieć wpływ:
- zaangażowanie ze strony najbliższych,
- chęć edukacji i zrozumienie pacjenta, jego potrzeb,
- stan pacjenta przed udarem,
- zdolność uczenia się,
- zdolności przystosowawcze,
- wydolność,
- stan socjalno-bytowy.
Źródła:
Kwolek A. Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012,
Kwolek A. Rehabilitacja medyczna. Urban&Partner, Wrocław 2003,
Adamczyk K. Pielęgnowanie chorych po udarach mózgu , Czelej Sp. z o.o., Lublin 2003,
Kossut M. Wstęp do neuroplastyczności. Neurol. Neurochir. Pol. 2002,
Malczewski D. Wczesna rehabilitacja i profilaktyka powikłań po udarze mózgu. Terapia 2005.
