Rehabilitacja neuropsychologiczna po udarze. Jak może pomóc?

Mówiąc o skutkach udaru mózgu najczęściej mamy na myśli ograniczenia motoryczne (niedowłady) oraz zaburzenia mowy (afazje).

W przypadku wymienionych zaburzeń istnieje w Polsce stosunkowo szeroki dostęp do różnych form rehabilitacji. Osoba po udarze kierowana jest do logopedy, w celu poprawy funkcji komunikacyjnych, wiele jest też możliwości poprawy funkcji ruchowych (turnusy rehabilitacyjne lub indywidualna praca z fizjoterapeutą). Pozostaje jednak sfera, która również może ulegać różnego rodzaju zaburzeniom, a której jak do tej pory poświęca się znacznie mniej uwagi. Chodzi o zaburzenia funkcjonowania poznawczego, które są stosunkowo mniej widoczne, ale w istotny sposób mogą upośledzać codzienne funkcjonowanie osoby która doświadczyła udaru. W takiej sytuacji istotna jest rehabilitacja neuropsychologiczna.

————————

SPRAWDŹ PROGRAM REHABILITACJI PO UDARZE MÓZGU.

————————

Na procesy poznawcze składają się percepcja (spostrzeganie wzrokowe, słuchowe, itp.), uwaga, pamięć, myślenie (rozwiązywanie problemów, wnioskowanie), funkcje językowe, funkcje wykonawcze i kontrola poznawcza (umiejętność planowania i organizowania własnych działań, kontrola poprawności ich realizowania). Wszystkie te procesy są nam niezbędne do prawidłowego, codziennego funkcjonowania. Wykorzystujemy je, często nieświadomie, wykonując każdą, nawet najdrobniejszą czynność. W wyniku udaru może dojść do osłabienia lub zaburzenia funkcjonowania jednego lub większej liczby wcześniej wymienionych procesów poznawczych. Rozpoznawaniem co uległo zaburzeniu, jaki jest stopień osłabienia oraz w jaki sposób można wspomagać powrót utraconych funkcji zajmuje się psycholog, a w szczególności neuropsycholog.

Rodzaj i nasilenie deficytów pojawiających się w wyniku udaru zależy od wielu czynników, m.in. lokalizacji udaru, liczby wcześniejszych udarów, czy wieku chorego. Do zaburzeń poznawczych najczęściej obserwowanych po udarze można zaliczyć:

• Osłabienie uwagi (zmniejszenie podzielności, skrócenie czasu koncentracji lub jego nadmierne wydłużenie, zwiększona podatność na rozpraszanie się);
• Osłabienie funkcji pamięci (trudności z zapamiętywaniem nowych informacji lub wydobywaniem informacji wcześniej dobrze znanych, problemy z uczeniem się np. obsługi nowego sprzętu, zapominanie o terminach spotkań);
• Zaburzenia percepcji (trudności z wzrokowym/ słuchowym/ dotykowym rozpoznawaniem znanych przedmiotów, które nie wynikają z uszkodzenia narządu zmysłu);
• Zaburzenia funkcji językowych – najczęściej zaburzenia afatyczne po uszkodzeniach lewej półkuli, ale możliwe są również zaburzenia w wyniku udarów prawostronnych (np. trudności z rozumieniem metafor i humoru);
• Zaburzenia samokontroli.

Opisane zaburzenia nie wyczerpują zmian w funkcjonowaniu poznawczym obserwowanych u osób po udarze. Zaburzeniom poznawczym mogą też towarzyszyć zmiany osobowości i zachowania, a także zmiany nastroju (jego nadmierne obniżenie lub podwyższenie).

Na co może liczyć pacjent po udarze mózgu zwracając się do neuropsychologa?

Zwracając się do neuropsychologa, osoba po udarze może liczyć na przeprowadzenie dokładnej diagnozy funkcjonowania poznawczego. Dzięki niej można ocenić jakie są mocne strony pacjenta, a co uległo uszkodzeniu i w jakim stopniu. Po odpowiednio przeprowadzonej diagnozie można ustalić dalszy tok postępowania terapeutycznego, czyli zaplanować przebieg rehabilitacji neuropsychologicznej.

Co to jest rehabilitacja neuropsychologiczna?

Rehabilitacja neuropsychologiczna to szereg oddziaływań, które mają na celu przywrócenie osobom po udarze jak największej samodzielności i umożliwienie powrotu do codziennej aktywności, w tym – zawodowej. W procesie rehabilitacji wykorzystuje się naturalne procesy plastyczności mózgu, odpowiednio je stymulując i pobudzając, tak aby umożliwić jak największy powrót utraconej funkcji. Z drugiej strony pacjent uczy się strategii kompensowania trwałych deficytów wykorzystując procesy, które nie uległy osłabieniu (np. korzystanie w większym stopniu z informacji słuchowych, jeśli zaburzeniu uległo spostrzeganie wzrokowe). W toku rehabilitacji neuropsychologicznej korzysta się z materiałów odpowiednio dopasowanych do potrzeb i możliwości pacjenta, a następnie stopniowo zwiększa się ich stopień złożoności i trudności. Zadaniem rehabilitacji neuropsychologicznej jest poprawa jakości życia pacjenta i umożliwienie mu jak największej adaptacji do codziennego, samodzielnego funkcjonowania.

Rehabilitacja neuropsychologiczna jest niezwykle ważna w procesie powrotu do zdrowia po udarze. Zaburzenia funkcjonowania poznawczego, np. osłabienie uwagi lub pamięci mogą w znaczący sposób zakłócać codzienne funkcjonowanie, ale też utrudniać choremu korzystanie z rehabilitacji ruchowej (trudności z zapamiętaniem poleceń wydawanych przez fizjoterapeutę, trudności z nauczeniem się w jaki sposób należy wykonywać poszczególne ćwiczenia, problemy z rozumieniem dłuższych komunikatów). Zatem ćwiczenia funkcji poznawczych mogą się okazać niezbędne, aby chory mógł odnosić jak największe korzyści z rehabilitacji ruchowej.

Autor: Aleksandra Mielnik